به نظر می رسد راکت‌های زلزال، دارای سه نسل اصلی هستند که تفاوت هایی در شکل ظاهری و شاخصه‌های عملکرد خصوصاً در برد دارند.
به گزارش اخبار جهادی با توجه به تهدیدات، یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی که امروزه در تمام دنیا مطرح بوده و هست، بحث دفاع و افزایش توان دفاعی است که این امر موجب ساخت تجهیزات پیشرفته‌ای مانند انواع تانک‌ها و جنگنده‌ها و ناوها شده اما دو مسئله حفظ جان نیروهای دفاع کننده و همچنین موضوع خنثی سازی تهدیدات قبل از رسیدن به مرزهای آن کشور متخصصان را بر آن داشت تا تولید سلاحی که این نیازها را برطرف کند در دستور کار خود قرار دهند که منجر به ساخت و تولید انواع موشک‌ها در برد کوتاه، برد متوسط و برد بلند شد.
جمهوری اسلامی ایران نیز به دلیل موقعیت استراتژیک خود در منطقه غرب آسیا و به عنوان یکی از قدرت‌های جهان، از این قاعده مستثنی نبود و در همان روزهای آغازین “جنگ تحمیلی” عراق علیه ایران برای دفع تجاوزات رژیم بعث عراق جوانانی انقلابی مانند شهید “حسن طهرانی‌مقدم” در اقدامی عظیم، دست به ساخت و تولید موشک‌های ساخت ایران به روش “مهندسی معکوس” زدند و توانستند ایران را در بحث افزایش توان بازدارندگی، یک قدم به جلو حرکت دهند؛ این قدم آنچنان بلند بود که از همان زمان موجب شد تمام دنیا با نگاهی متفاوت به قوای مسلح ایران بنگرند و این، تازه آغاز ماجرا بود؛ جوانان انقلاب، تا امروز، بیرق پیشرفت در عرصه توان دفاعی را زمین نگذاشته‌اند که طی گزارش‌هایی سلسله‌وار، به معرفی این دستاوردها می‌پردازیم.
** “زلزال”؛ دقیق‌ترین راکت سوخت جامد
راکت “زلزال”، یکی از اولین دستاوردهای ایران در زمانی بود که دستیابی به راکت‌های سوخت جامد کوتاه برد، ازجمله اهداف اولیه برنامه موشکی کشورمان از اواسط “جنگ تحمیلی” به شمار می‌آمد و حتی گفته شده که در این راستا، اولین راکت از این نوع با برد ۱۷۰ کیلومتر آزمایش شده و بعدها از لحاظ برد و محموله جنگی توسعه یافته است.
به طور کلی راکت‌ها موشک‌هایی با پیشران راکتی(غیر هواتنفسی) و بدون هدایت هستند یعنی پس از تنظیم اولیه به سمت مختصات هدف، شلیک شده و بعد از آن دیگر قابلیت هدایت و کنترل ندارند و در نتیجه دقت آن‌ها عمدتاً بستگی به مراحل قبل از شلیک دارد اما موشک‌ها با برخورداری از سامانه‌های هدایت و کنترل، به طور معمول تا آخرین مراحل قبل از اصابت به هدف، قابلیت تصحیح مسیر برای افزایش دقت را دارا هستند. البته برای کاهش خطا در طی پرواز نظیر شرایط جوی و برای پایدارسازی راکت، از روش‌های فعال و غیرفعالی استفاده می‌شود که تعبیه بالک در انتها و یا ایجاد دوران حول محور طولی، از جمله این کارها می‌باشند.
در نتیجه حذف سامانه‌های پردازشگر، حسگرها و سامانه‌های هدایت و کنترل و عملگرها جدا از بحث کاهش وزن برای یک طراحی مشخص، مزیت بزرگی به نام ارزان قیمت بودن راکت و سرعت و سادگی تولید ایجاد می‌شود که برای انهدام و آسیب زدن به اهداف غیر نقطه‌ای آن را به سلاح مناسب و شاید ایدهآلی تبدیل می‌نماید که از هزینه‌های کلی درگیری با دشمن می‌کاهد؛ ضمن اینکه طول مدت انبارداری راکت را افزایش اما در عین حال، هزینه‌های این دوره را نیز کاهش می‌دهد زیرا نیاز به بررسی سامانه‌های فوق از بین می‌رود.
جمهوری اسلامی ایران نیز که این قابلیت تسلیحاتی مانند راکت‌ها را درک کرده، ساخت اینگونه تجهیزات را در دستور کار خود قرار داده که نتیجه آن، تولید راکت‌های پیشرفته‌ای بود اما در میان ساخت انواع راکت‌های طراحی و تولید شده در کشورمان، خانواده راکت های “زلزال” از اهمیت بالایی برخوردارند زیرا دوربردترین و مخرب‌ترین سلاح راکتی ایران، همین نمونه‌های مختلف “زلزال” هستند.
** با خانواده راکت‌های “زلزال” بیشتر آشنا شوید
به نظر می‌رسد راکت‌های “زلزال” دارای سه نسل اصلی هستند که تفاوت هایی در شکل ظاهری و شاخصه‌های عملکرد خصوصاً در برد دارند اما تمامی این نمونه‌ها از پرتابگرهای تکی که برای راکت‌های “نازعات” نیز استفاده می‌شود شلیک می‌شوند و پیکربندی تمامی نسل‌ها شامل بدنه استوانه‌ای، چهار بالک ذوزنقه‌ای در انتهای بدنه و موتورهای راکتی دوران‌دهنده پیش از بخش دماغه است که البته این دماغه در نسل سوم “زلزال” مخروط ساده بوده که جایگزین طرح قبلی یعنی شکل منحنی نزدیک به شکل “اوجایو” که به یک فیوز مخروطی در نوک دماغه می‌رسید، شده است.
در ابتدای راه، جوانان انقلابی کشور، راکت “زلزال ۱” را که راکتی سطح به سطح و کوتاه برد، با بردی معادل ۱۲۵ تا ۱۳۰ کیلومتر، قطر ۰/۶۰ متر، طول ۸/۳ متر، یک مرحله‌ای و وزن کلی آن نیز قریب به ۳ تن و با سرجنگی ۶۰۰ کیلوگرم است طراحی کرده و ساختند و بعدها نیز توانایی‌های این راکت را ارتقا بخشیدند و آن را “زلزال ۱ در کلاس A” نامیدند که این راکت نیز مانند نمونه قبلی خود، سطح به سطح و کوتاه‌برد و یک مرحله‌ای بوده اما سایر مشخصات آن تغییر کرده و به بردی معادل با ۱۶۰ کیلومتر، قطر ۰/۶۰ متر، طول ۸/۳ متر و وزن کلی معادل ۲۹۵۰ کیلوگرم و وزن سرجنگی ۵۰۰ کیلوگرم دست یافته است.
پس از آن، این جوانان دست از کار و تلاش برنداشتند و توانستند نمونه پیشرفته‌تر این راکت را با نام “زلزال ۲” طراحی و بسازند البته نسل دوم “زلزال” در حالی که اختلاف ابعادی با نسل اول ندارد اما با افزایش ۲۹ درصدی جرم سوخت، بدون کاهش میزان سرجنگی به ۶۸ درصد برد بیشتر می‌رسد. این راکت پس از ساخت با مشخصاتی چون بردی معادل ۳۰۰ کیلومتر، قطر ۰/۶۱ متر و طولی معادل ۸/۳ تا ۸/۴، یک مرحله‌ای با وزن قریب به ۳/۵ تن و با وزن سرجنگی ۲۱۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم و با همان مشخصات “زلزال ۱” که راکتی سطح به سطح و کوتاه‌برد است، به یگان‌های موشکی تحویل داده شد.
در ادامه نیز نیروهای جمهوری اسلامی ایران توانستند راکت “زلزال ۳” را طراحی کنند و به تولید انبوه برسانند. این راکت سطح به سطح و کوتاه‌برد در نسل سوم، ضمن افزایش طول و قطر راکت، افزاش جِرم نیز داشته است و دو نمونه معرفی شده در این نسل، دارای دو رویکرد متفاوت هستند: یکی با افزایش ۵۰ درصدی جِرم سرجنگی برای رسیدن به قدرت تخریب بیشتر(با کمی کاهش برد) و دیگری با رویکرد افزایش برد ساخته شده است.
در واقع “زلزال ۳” نسبت به نسل قبل، ۴۷۰ کیلوگرم سنگین‌تر است که ۳۰۰ کیلوگرم آن، سهم افزایش سرجنگی و ۱۴۰ کیلوگرم آن، سهم افزایش میزان سوخت بوده و مابقی نیز احتمالاً مربوط به افزایش حجم بدنه است و پس از آن نیز متخصصان ایرانی، کار ارتقای این راکت را در پیش گرفتند و آن را “زلزال جدید” نام نهادند که این راکت، برد بیشتری نسبت به آخرین نمونه نسل ۳ دارد که به نظر می‌رسد بخش اعظم آن، مدیون کاهش میزان محموله جنگی از ۶۰۰ به ۴۵۰ کیلوگرم باشد. این در حالی است که طول این نمونه، نیم متر کمتر و قطر آن ۴ میلیمتر بیشتر از نمونه قبلی عنوان شده است.
پس طراحی “زلزال جدید” موضوع روی لانچر رفتن این راکت مطرح شد و پس از طراحی لانچر، نمونه فوق روی پرتابگرهای سه‌فروندی دیده شده و شاید میزان کمترین زاویه شلیک این پرتابگر جدید موجب شده که این نمونه “زلزال” بتواند بردهای کمتر از نسل قبل را نیز مورد اصابت قرار دهد. در راکت‌های سوخت جامد، با توجه به اینکه کنترلی روی میزان گازهای خروجی و زوایای حرکتی راکت در حین پرتاب وجود ندارد، زاویه اولیه پرتاب، مشخص کننده میزان بیشینه و کمینه برد قابل دستیابی راکت است.
** بارشی از راکت بر سر دشمنان با ” زلزال بارشی “
روند طراحی و ارتقای توان هجومی خانواده راکتی “زلزال” همچنان در دستور کار یگان‌های موشکی ایران قرار داشت تا نیروهای جوان و انقلابی کشور توانستند در سال ۱۳۹۲ شمسی، راکت “زلزال بارشی” را طراحی کنند که در همان سال، با حضور “فرماندهی معظم کل قوا” در نمایشگاه هوافضای “سپاه پاسداران” از آن رونمایی و تحویل یگان‌های عملیاتی کشور شد.
این راکت که بنا بر اعلام قبلی، به لحاظ دقت در انهدام اهداف، نسبت به “زلزال” ارتقاء چشمگیری یافته، توانایی از بین بردن طیف متنوعی از اهداف را به دست آورده است و “کلاهک بارانی” برای انهدام و از بین بردن اهداف، بر نوع خوشه‌ای برتری دارد و توانمندی یگان‌های موشکی نیروهای مسلح را در ضربه زدن به اهداف متنوع افزایش می‌دهد. این راکت با دارا بودن ۳۰ بمب ۱۷ کیلویی که این بمب‌ها در فاصله نزدیک به زمین پخش می‌شود که برای زدن باند فرودگاه و تجهیزات پخش شده روی زمین مناسب است.
در حقیقت “کلاهک بارانی” برای انهدام یک هدف واحد طراحی نشده بلکه برای آسیب‌رسانی به محوطه‌ای از اهداف پراکنده استفاده می‌شود. تحلیلگران نظامی معتقدند موشک “زلزال بارشی” هم از لحاظ عملیاتی و هم به لحاظ اقتصادی با ۳۶ راکت “زلزال” برابری می‌کند.
حوزه پخش شدن این بمب‌ها نیز بر اساس دوران موشک، حول محور طولی خود است و در راکت‌ها از این دوران برای پایداری در برابر نیروهای اغتشاشی استفاده می‌شود اما در موشک‌ها با توجه به وجود سامانه هدایت و کنترل نیازی به این راهبرد نیست البته در اینجا از این دوران به عنوان یک مکانیزم خودکار برای پخش بمب‌ها بر روی هدف استفاده می‌شود و ظاهراً این دوران با ایجاد زاویه انحراف در هر چهار بالک کنترلی تولید می‌گردد.
** تبدیل راکت به موشک آخرین گام در توسعه ” زلزال “
تحلیلگران معتقدند که نیروهای مسلح ایران در آخرین اقدام، احتمالاً قصد تبدیل راکت “زلزال” به موشک را دارند البته در این رابطه در مصاحبه‌های مختلفی، از “زلزال” به عنوان موشک نیز یاد می‌شود اما تاکنون به طور رسمی صحبتی از وجود سامانه‌های هدایت روی نسل‌های مختلف این راکت به میان نیامده است اما در صورتی که ایران قصد چنین کاری را داشته باشد، در ابتدا باید سامانه‌های هدایت و کنترل و ناوبری را به این راکت اضافه کند و پس آن نیز با بهینه‌سازی کامل پرتابگر، افزایش کیفیت تولید و مونتاژ بخش‌های مختلف سازه و بدنه راکت و بهبود عملکرد پیشران سوخت جامد، خطای آن را به کمترین حد ممکنه برسانند تا این راکت به یک موشک کوتاه‌برد برای ایران تبدیل شود.
