منطقه «غوطه دمشق» شامل دو بخش شرقی و غربی آن به دلیل نزدیک بودن به پایتخت سوریه، در معادلات میدانی «پساحلب» از اهمیت بسیاری برخوردار است.
پس از آزادی «حلب» معادلات حاکم بر عرصه میدانی سوریه شاهد تغییر و تحولاتی خواهند شد و در این راستا انتظار می‌رود، ترتیب و اولویت‌های عملیاتی ارتش و نیروهای مسلح سوریه در جبهه‌های این کشور شاهد جا به جایی‌‌هایی باشد.
در این بین جبهه «غوطه دمشق» بدلیل نزدیکی به مرکز سوریه از اهمیت بسیاری برخوردار خواهد بود و دلیل این مدعا تحرکات گروههای تروریستی در عرصه میدانی این جبهه بود که از آغاز هفته جاری بشکلی خاص در منطقه «وادی بردی» شاهد آن هستیم.
موقعیت استان ریف دمشق در نقشه سوریه
تقسیمات اداری و شهری استان ریف دمشق
این تحرکات، سوالاتی را درباره اهمیت و حساسیت جبهه غوطه شرقی دمشق مطرح می‌کنند، از جمله اینکه آیا عملیات‌های ارتش سوریه در این جبهه به اندازه نبرد ادلب حائز اهمیت است؟ آیا محاسبات میدانی در این جبهه بسمت آشتی‌های ملی گرایش دارد یا میدان حرف آخر را خواهد زد؟
موقعیت غوطه شرقی و غوطه غربی در استان ریف دمشق
وضعیت میدانی غوطه
در بُعد میدانی، هم اکنون سطح مناطق تحت تصرف گروههای تروریستی در منطقه غوطه دمشق پس از آزادسازی شهر «الملیحه» که ۲ سال قبل بدست ارتش سوریه صورت گرفت، به میزان چشمگیری کاهش یافته است.
تقسیمات اداری و استانی منطقه غوطه شرقی دمشق
در واقع آزادسازی ملیحه معادلات میدانی جدیدی را بر عرصه میدانی ریف دمشق بطور عام و منطقه غوطه دمشق تحمیل می‌کند که با در نظر گرفتن پیشروی نیروهای ارتش سوریه بین ۲ تا ۶ کیلومتری حوالی شهر «دوما»، مرکز ریف دمشق، می‌توان گفت، مهمترین تغییر ریشه‌ای میدانی رخ داده در این محور عملیاتی را باید کاهش مساحت مناطق تحت تصرف گروههای تروریستی و محدود شدن گستره تحرکات و مانور آنها ملاحظه کرد.
موقعیت شهرک الملیحه در ریف دمشق
محورهای عملیاتی ارتش سوریه در آزادسازی الملیحه
بازتاب تحولات غوطه بر عرصه میدانی سوریه
در بُعد کلان و در عرصه میدانی سوریه، تحولات غوطه دمشق، به جهت اینکه این منطقه در جوار دمشق، پایتخت سوریه قرار دارد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
در بیان اهمیت این منطقه تنها کافی است، یادآور شویم که گروههای تروریستی در این منطقه فعال هستند که عمدتا به عربستان سعودی وابسته بوده و توسط این رژیم حمایت می‌شوند.
اما همانگونه که آزادسازی حلب، ضربه کمرشکنی به طرح ترکیه در سوریه وارد کرد، بالطبع تحولات میدانی جاری در غوطه دمشق که بالطبع به آزادسازی کامل این منطقه منتهی خواهد شد، ضربه مهلکی بر پیکره طرح سعودی‌ها در سوریه وارد خواهد کرد.
اینجاست که می‌توان معنا و مفهوم دعوت مسکو از ریاض جهت شرکت در نشست سه جانبه مسکو بین ایران – روسیه – ترکیه را بعنوان آخرین فرصت اعطایی به سعودی‌ها در عرصه میدانی سوریه و بویژه منطقه غوطه دمشق و پیش از آغاز مجدد عملیات‌های نظامی در این محور ارزیابی کرد.
بررسی تحولات میدانی غوطه در ماه‌های اخیر
مهمترین تحولات میدانی ماه‌های اخیر منطقه ریف دمشق با تمرکز بر منطقه غوطه و دستاوردها و نتایج بدست آمده در این منطقه، تاکید می‌کند که پتانسیل کار در این جبهه بیش از جبهه‌های دیگر سوریه است.
موقعیتت شهر داریا در غوطه شرقی ریف دمشق
ارتش سوریه ۴ ماه قبل مستقیما پس از امضای توافق آشتی ملی و برقراری آتش بس در شهر «داریا» عملیات آزادسازی شهرک‌های «الدرخبیه» و «خان الشیح» را کلید زد که با آزادسازی الدرخبیه و محاصره گروههای تروریستی در خان الشیح همراه بود.
موقعیت دو شهرک الدیرخبیه و خان الشیح در غوطه دمشق
تحت فشار قرار گرفتن گروههای تروریستی در خان الشیح و تنگ‌تر شدن محاصره این شهرک، دستیابی به توافقات آتش بس و آشتی ملی در شهرک‌های «قدسیا» و «الهامه» را بدنبال داشت.
با پیوستن این دو شهرک به روند آشتی ملی گروههای مسلح در شهرک‌های خان الشیح، زاکیه، الطیبه و المقیلیبه که راهی جز ادامه نبرد تا مرگ یا پیوستن به روند آشتی ملی را نداشتند، گزینه دوم را انتخاب کردند تا دامنه مصالحه‌ها در غوطه بیش از پیش گسترش یابد و خیلی زود شهرک «کناکر» را نیز دربرگیرد.
موقعیت شهرک‌های خان الشیح، زاکیه، الطیبه و المقیلیبه در نقشه مشخص شده
پیوستن شهرک کناکر به روند آشتی ملی برای ارتش سوریه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود، این شهرک در نزدیکی یکی از مهمترین و پیچیده‌ترین محورهای عملیاتی معروف به «مثلث ریف دمشق – قنیطره – درعا» قرار داشت.
شهرک کناکر در نقشه مشخص شده است
کسانی که با جغرافیای منطقه آشنایی داشته باشند، می‌دانند، پیوستن این شهرک‌ها به روند آشتی ملی و خروج از دایره تروریسم، بمعنای سیطره ارتش سوریه بر بخش اعظم منطقه غوطه شرقی دمشق است.
مهمترین نبرد منطقه
همانگونه که گفته شد، تنها نیاز به چند عملیات است تا شاهد آزادسازی کامل غوطه و پاکسازی آن از گروههای تروریستی باشیم. اگرچه به نظر می‌رسد، ارتش سوریه در این منطقه با مانع و مشکل جدی در اجرای عملیات‌هایشان مواجه نباشند، با این حال نمی‌توان به راحتی از شهر «دوما» گذشت.
موقعیت شهر دوما در استان ریف دمشق
چندین عامل موجب می‌شود، نبرد دوما مهمترین نبرد منطقه ریف دمشق و غوطه شمرده شود:
– پر جمعیت‌ترین منطقه مسکونی
– پایگاه اصلی و مهمترین مرکز استقرار و تمرکز گروههای تروریستی در ریف دمشق
– با آزادسازی دوما دومینوی آزادی دیگر مناطق ریف دمشق و استان‌های همجوار آن آغاز خواهد شد
– با آزادسازی دوما یکی از مهمترین خطرات تهدید کننده امنیت مرکز سوریه از بین خواهد رفت
– توسعه و گسترش کمربند امنیتی اطراف دمشق و ریف آن
با توجه به این ملاحظات است که آزادسازی شهر دوما با مساحتی بالغ بر ۹ کیلومتر مربع مهمترین عملیات ارتش سوریه در غوطه شرقی و ریف دمشق شمرده می‌شود و از حیث اهمیت با عملیات آزادسازی شرق حلب اما در حجم و مساحتی کوچک‌تر مقایسه می‌شود، بگونه‌ای که می‌توان دوما را از حیث مساحت با محله‌های مساکن هنانو، جبل بدرو یا ارض الحمرا مقایسه کرد که ارتش سوریه ظرف چند روز موفق شدند، آنها را آزاد کنند.
مقدار پیشروی ارتش سوریه بسمت دوما در نقشه نشان داده شده
بنابراین با توجه به اینکه موقعیت میدانی دوما همانند محله‌های شرقی حلب نیست و حتی گروههای مسلح این شهر به اندازه گروههای مسلح شرق حلب دارای تبحر و آزمودگی نظامی و میدانی نیستند و از امکانات نظامی به اندازه گروههای تروریستی شرق حلب برخوردار نیستند، لذا انتظار می‌رود، آزادسازی این شهر با مانع جدی مواجه نشود و ظرف چند روز پایان یابد.
اگرچه در این نبرد نقش نیروی انسانی را نباید نادیده گرفت. در واقع بالا بردن نیروی انسانی مهمترین وجه تمایز نبرد دوما از نبردهای شرق حلب است و ارتش سوریه برای تضمین پیروزی در دوما باید توجه ویژه‌ای به این بُعد داشته باشد.
سناریوهای پیش رو
اگرچه میدان حرف آخر را در بحران سوریه و جبهه‌های عملیاتی مختلف این کشور خواهد زد، با این حال نمی‌توان، دیگر سناریوها را نادیده گرفت که مهمترین آنها، سناریو پیوستن به روند مصالحه و آشتی ملی است که در نتیجه آن شاهد برقراری آتش بس گسترده در این منطقه خواهیم بود.
تحولات روزهای اخیر تاکید می‌کند، این سناریو چندان هم سناریو دست نیافتنی نیست، بویژه که در این خصوص گزارش شده، ظرف روزهای اخیر گروههای مسلح شهرک‌های کفر حور، بیت تیما و بیت سابر در غوطه غربی دمشق با خروج از این شهرک‌ها و ملحق شدن این مناطق به روند آشتی ملی موافقت کرده‌اند.
این گروههای مسلح با این توافق به منطقه «سعسع» عقب‌نشینی کرده تا در ادامه ارتش سوریه به گروههای تروریستی شهرک «بیت جن» و مزارع و اراضی کشاورزی اطراف آن که دارای مرزهای مشترک با استان قنیطره است، ۴۸ ساعت فرصت دهد تا از این شهرک و مناطق اطراف آن خارج شوند.
این درحالی است که گروههای مسلح در منطقه سعسع از جمله «جبهه شامیه» پس از دستیابی به توافقاتی با ارتش سوریه، درحال خروج از این منطقه از جمله شهرک «الخزرجیه» به سمت مناطق دیگری غیر از مناطق قرار گرفته در استان ادلب هستند.
به موازات این تحولات، از شهرک‌های «زبدانی» و «مضایا»، در ریف غربی دمشق نیز خبر می‌رسد، اهالی این دو شهرک خواستار خروج گروههای مسلح از شهرک‌هایشان شده‌اند و این جدای از اختلافات شدیدی است که بین گروههای مسلح وجود دارد و در این اواخر به اوج خود رسیده است، بگونه‌ای که این گروه‌ها به دو بخش موافق خروج از مضایا و زبدانی و مخالف آن تقسیم شده‌اند.
کارشناسان بر این باورند، گروههای مسلح در ریف دمشق انسجام و روحیه جنگندگی خود را از دست داده‌اند و به این ترتیب با گسترش و توسعه دامنه آشتی‌ها باید شاهد پیوستن استان‌های جنوبی سوریه شامل قنیطره و درعا به روند مصالحه‌ها باشیم که بالطبع تاثیری مستقیم بر معادلات میدانی غوطه شرقی دمشق دارد.
منطقه غوطه کجا واقع شده است
غوطه دمشق، منطقه‌ای است که از شرق و غرب و جنوب شهر دمشق را فراگرفته و از حیث تقسیمات اداری و استانی تابع استان ریف دمشق است.
منطقه غوطه دشتی سرسبز و پوشیده از باغ‌ها و بوستان‌های میوه است، بنحوی که یکی از سرسبزترین و حاصلخیزترین مناطق جهان به شمار می‌آید.
بهار در غوطه دمشق
کتاب «عجایب و شگفتی‌های کشورها» سرسبزی و حاصلخیزی منطقه غوطه را به «بهشت روی زمین» توصیف کرده است. منطقه غوطه دمشق به دو بخش غوطه شرقی و غوطه غربی تقسیم می‌شود.
غوطه غربی دمشق از تنگه «ربوه» دمشق آغاز شده و با امتداد به سمت غرب و جنوب مناطق اطراف مزه، کفر سوسه، داریا، ببیلا، صحنایا، الأشرفیه و سبینه را در برمی‌گیرد.
اما غوطه شرقی دمشق از شهر دوما آغاز شده و به سمت شرق و جنوب امتداد می‌یابد و اطراف شهر دمشق را با بوستان‌ها و باغ‌های سرسبز را در برمی‌گیرد، جرمانا، الملیحه، عقربا، حزّه، کفربطنا و عربین مهمترین شهرها و شهرک‌های غوطه شرقی است.
اکنون از این بهشت تنها ویرانه‌ای برجا مانده است.
منبع : فارس
