به گزارش اخبار جهادی، در سال‌های اخیر، سوریه به یکی از مهم‌ترین صحنه‌های رقابت ژئوپلیتیک در خاورمیانه بدل شده است؛ جایی که حضور نظامی ایالات متحده آمریکا نه‌تنها به بهانه مبارزه با تروریسم، بلکه در چارچوب راهبردی گسترده‌تر برای بازترسیم نقشه نفوذ منطقه‌ای دنبال می‌شود.
پس از تحولات سیاسی و نظامی سال ۲۰۲۴، این حضور، ابعاد تازه‌ای یافته و به تثبیت شبکه‌ای از پایگاه‌های نظامی منجر شده است که از شرق فرات تا مرزهای ترکیه و اکنون حتی حوالی دمشق امتداد دارد.
وبگاه الخنادق با انتشار یادداشتی در این خصوص، به بررسی ابعاد و پیامدهای گسترش نفوذ نظامی آمریکا در سوریه و از ریشه‌های تاریخی آن در جنگ‌های عراق و ظهور داعش و استراتژی کنونی واشنگتن برای کنترل منابع انرژی، مدیریت مرزها و بازآرایی توازن‌های منطقه‌ای پرداخت.
حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه
در این یادداشت آمده است: حضور نظامی ایالات متحده در سوریه طی یک دهه گذشته یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌ها در نقشه منازعات خاورمیانه است؛ زیرا با معادلات نفوذ، کنترل منابع انرژی و بازآرایی توازن‌های منطقه‌ای گره خورده است.
از زمان ورود واشنگتن به جنگ علیه «داعش»، جغرافیای سوریه به شبکه‌ای از پایگاه‌های نظامی به‌هم‌پیوسته تبدیل شد که بر اساس راهبردی فراتر از صرفاً مبارزه با تروریسم اداره می‌شد؛ تا جایی که پس از تحولات سیاسی و نظامی سال ۲۰۲۴، نفوذ آمریکا بیش از پیش تثبیت شد.
ایالات متحده امروز بیش از ۱۲۸ پایگاه خارجی در ۵۱ کشور دارد؛ این امر نشان‌دهنده ابعاد پروژه نظامی جهانی آن است که بر عقاید متنوعی از جمله حمایت از ناتو تا جنگ هسته‌ای پیش‌دستانه و حفاظت از منافع نفتی در غرب آسیا، بنا نهاده شده است. این حضور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و با شعله‌ور شدن بحران‌های عراق و سوریه افزایش یافت. نقطه آغاز بازگشت میدانی گسترده آمریکا به منطقه، حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۱ بود؛ بازگشتی که بعدها با بهانه‌های «سلاح‌های کشتار جمعی» و «مبارزه با تروریسم» گسترش یافت.
مرحله پس از خروج از عراق و تولد داعش
خروج نیروهای آمریکایی از عراق در سال ۲۰۱۱ پایان نفوذ نبود، بلکه آغاز مرحله‌ای تازه‌تر و خشن‌تر بود. گروه‌های جهادی بر پایه میراث زندان‌های آمریکا شکل گرفتند؛ از جمله زندان بوکا که رهبران داعش را پرورش داد. این سازمان برای واشنگتن فرصتی ایده‌آل بود تا با شعار «جنگ جهانی علیه تروریسم» دوباره در عراق مستقر شود. به این ترتیب «ائتلاف بین‌المللی» شکل گرفت و زمینه بازگشت نیروهای آمریکایی به عراق، سوریه و اردن فراهم شد؛ اردن نیز بعدها به شریک ناتو و پایگاه فعالیت‌های نظامی آمریکا بدل شد.
تثبیت پایگاه‌های آمریکا در سوریه (۲۰۱۱–۲۰۲۴)
آغاز حضور آمریکا در سوریه با پایگاه التنف در مرز سوریه – اردن – عراق بود؛ نقطه‌ای راهبردی که به «کمربند آتش» با عمق ۵۵ کیلومتر شهرت یافت. این پایگاه عملاً منطقه‌ای حائل شد که مانع نفوذ محور مقاومت به مرز عراق می‌شد و مدتی نیز تا پیش از تحولات ۸ دسامبر ۲۰۲۴ پناهگاه بقایای داعش بود.
پس از سقوط داعش در ۲۰۱۷، واشنگتن وارد مرحله تثبیت شد و پایگاه‌های متعددی در شرق فرات ایجاد کرد: رُمیلان، المالکیه، تل بیدر، کونیکو، العمر، الشدادی، التنک و باغوز فوقانی. همچنین در شمال سوریه پایگاه‌هایی در عین‌العرب (کوبانی)، تل‌ابیض و عین‌عیسی و نقاطی در مرز ترکیه ایجاد شد.
این پایگاه‌ها زیرمجموعه فرماندهی مرکزی آمریکا (CENTCOM) هستند که مقر پیشرفته‌اش در پایگاه العُدید قطر قرار دارد و مستقیماً با فرماندهی مشترک رزمی آمریکا مرتبط است. این حضور صرفاً نظامی نیست، بلکه بخشی از سازوکار سیاسی–اقتصادی برای بازتولید نقش آمریکا به‌عنوان تنظیم‌کننده اصلی منطقه است.
سوریه و صف‌بندی جدید آمریکا پس از ۲۰۲۴
در ۸ دسامبر ۲۰۲۴ سوریه شاهد تغییر بزرگی بود؛ با روی کار آمدن رهبری جدید که آشکارا به واشنگتن نزدیک شد و روایت «ائتلاف علیه دشمن مشترک» را پذیرفت. هرچند آمریکا این تحول را به‌عنوان گامی به‌سوی «صلح» و مقابله با قاچاق سلاح و مواد مخدر تبلیغ کرد، اما نشانه‌های اولیه – مانند سفر فرمانده سنتکام – نشان داد سوریه عملاً زیر نظارت مستقیم فرماندهی آمریکا قرار گرفته است؛ چه در مدیریت مرزها، چه در تنظیم روابط نیروهای قسد با دولت، و چه در مهار درگیری‌ها با ترکیه.
تصاویر نمادین – مانند عکس‌های خانوادگی رهبران جدید با لباس نظامی – نشان می‌دهد که وضعیت دیگر صرفاً یک «توافق» نیست، بلکه گذار به الگویی از حکمرانی است که با راهبرد آمریکا در منطقه پیوند خورده است.
به‌سوی پایگاه بزرگ آمریکا نزدیک دمشق
شواهد حاکی از آن است که واشنگتن قصد دارد «نقطه خالی» نقشه سوریه را با ایجاد یک پایگاه بزرگ پر کند؛ احتمالا در تدمر یا نزدیک فرودگاه السین در ریف دمشق. اهداف این اقدام عبارت‌اند از:
– حفاظت از نظام سیاسی جدید در برابر هرگونه کودتا.
– ایجاد پوشش دفاعی مستقیم برای دمشق.
– تقویت شبکه کنترل جغرافیای سوریه و اتصال غرب به شرق.
– استفاده از نیروهای خارجی همسو در عملیات احتمالی در عراق یا لبنان.
– حذف جنگجویان خارجی با عنوان مبارزه با داعش.
– آموزش نیروهای اویغور به‌عنوان ابزار فشار علیه چین.
– پشتیبانی راهبردی از سفارت آمریکا در بیروت، مشابه نقش پایگاه عین‌الاسد در عراق.
– ایجاد منطقه حائل امن در جنوب برای توجیه رهگیری هرگونه حرکت زمینی یا هوایی.
– کنترل مسیر نفت سوریه، چه از طریق استخراج و چه از طریق توقف آن بر اساس منافع انرژی.
جمع‌بندی
چشم‌انداز سوریه پس از ۲۰۲۴ نشان‌دهنده عقب‌نشینی آمریکا نیست، بلکه تثبیت عمیق‌تر الگوی سلطه از طریق شبکه‌ای از پایگاه‌های به‌هم‌پیوسته است؛ از التنف در شرق تا رُمیلان در شمال، و اکنون طرح‌های توسعه جدید نزدیک دمشق. هدف نهایی فراتر از مبارزه با چیزی که آن را تروریسم می‌خواند، است: بازطراحی نقشه نفوذ در خاورمیانه، خشکاندن منابع قدرت رقبای آمریکا و تضمین کنترل بر خطوط انرژی و گذرگاه‌های حیاتی برای دهه‌های آینده.
انتهای پیام/
