دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اخیراً درباره برنامه هسته‌ای ایران اظهار داشته است: «تمایل دارم بگویم چرا به آن نیاز دارید؟ شما که نفت زیادی دارید.»
ایران از نظر منابع نفتی در جایگاه برجسته‌ای در جهان قرار دارد. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) در سال ۲۰۲۴، ایران حدود ۱۵۵ میلیارد بشکه ذخایر نفتی اثبات‌شده دارد که حدود ۱۲ درصد از کل ذخایر جهانی را تشکیل می‌دهد. این حجم، ایران را در رتبه سوم جهانی پس از ونزوئلا و عربستان سعودی قرار می‌دهد.
علاوه بر این، ایران دارای ذخایر عظیم گاز طبیعی است و با ۳۴ تریلیون متر مکعب گاز، دومین دارنده ذخایر گازی جهان پس از روسیه محسوب می‌شود. این اعداد و ارقام نشان‌دهنده توان بالای ایران در حوزه سوخت‌های فسیلی است و ظاهراً از ادعای ترامپ مبنی بر اینکه ایران با توجه به این منابع نیازی به انرژی هسته‌ای ندارد پشتیبانی می‌کند.
با این حال، این منابع عظیم نفت و گاز به‌تنهایی نمی‌توانند نیازهای رو به رشد انرژی ایران را به‌صورت پایدار تأمین کنند. مصرف برق در ایران با نرخ رشد سالانه حدود ۴ درصد افزایش یافته و در سال ۲۰۲۱ به ۲۸۶ تراوات‌ساعت رسید. با ادامه روند شهرنشینی، صنعتی‌سازی و افزایش جمعیت، پیش‌بینی می‌شود این تقاضا تا سال ۲۰۳۰ به‌طور قابل‌توجهی رشد کند.
در حال حاضر، بخش عمده برق ایران از نیروگاه‌های گازی و نفت‌سوز تأمین می‌شود، اما این وابستگی مشکلات متعددی به همراه دارد. تولید نفت ایران، با وجود ظرفیت بالقوه ۳.۸ میلیون بشکه در روز، به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به حدود ۳.۳ میلیون بشکه در روز محدود شده است.
این محدودیت‌ها نه‌تنها مانع بهره‌برداری کامل از ذخایر نفتی می‌شوند، بلکه اقتصاد ایران را در برابر نوسانات قیمت جهانی نفت و فشارهای سیاسی آسیب‌پذیر می‌کنند. برای مثال، تحریم‌های آمریکا در سال‌های اخیر صادرات نفت ایران را به کمتر از نصف ظرفیت بالقوه کاهش داده و درآمدهای ارزی را تحت تأثیر قرار داده است.
علاوه بر محدودیت‌های اقتصادی، وابستگی به نفت پیامدهای زیست‌محیطی جدی به دنبال دارد. طبق گزارش پایگاه «داده‌های جهانی کربن» ایران در سال ۲۰۲۱ حدود ۶۲۶ میلیون تن دی‌اکسید کربن منتشر کرد که بخش عمده آن از احتراق سوخت‌های فسیلی برای تولید برق و سایر مصارف انرژی ناشی شده است.
این سطح از آلودگی نه‌تنها به سلامت عمومی آسیب می‌رساند، بلکه با اهداف جهانی کاهش گازهای گلخانه‌ای و تعهدات ایران به توسعه پایدار همخوانی ندارد. انرژی هسته‌ای، با انتشار کربن نزدیک به صفر، می‌تواند به کاهش این اثرات زیست‌محیطی کمک کند.
نیروگاه هسته‌ای بوشهر، با ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات، سالانه حدود ۷ میلیون تن انتشار دی‌اکسید کربن را در مقایسه با نیروگاه‌های فسیلی مشابه کاهش می‌دهد. این مزیت زیست‌محیطی، به‌ویژه در کشوری که با چالش‌های اقلیمی مانند کم‌آبی و آلودگی هوا مواجه است، اهمیت بسزایی دارد.
از منظر اقتصادی، انرژی هسته‌ای راهکاری برای کاهش فشار بر منابع نفتی و افزایش پایداری مالی ارائه می‌دهد. نیروگاه بوشهر در حال حاضر سالانه حدود ۱.۶ میلیون تن نفت خام صرفه‌جویی می‌کند که با قیمت متوسط ۶۰ دلار برای هر بشکه در سال ۲۰۱۹، معادل ۶۶۰ میلیون دلار ارزش داشته است. با تکمیل واحدهای ۲ و ۳ نیروگاه بوشهر این صرفه‌جویی می‌تواند به ۱.۳ میلیارد دلار در سال برسد.
این منابع آزادشده می‌توانند به توسعه زیرساخت‌ها، آموزش و فناوری اختصاص یابند، که در شرایط تحریم‌های اقتصادی برای ایران حیاتی است. علاوه بر این، هزینه‌های عملیاتی نیروگاه‌های هسته‌ای در بلندمدت کمتر از نیروگاه‌های فسیلی است، زیرا پس از سرمایه‌گذاری اولیه، هزینه سوخت و نگهداری آن‌ها به‌مراتب پایین‌تر است.
این موضوع به ایران امکان می‌دهد تا وابستگی خود به صادرات نفت را کاهش دهد و منابع بیشتری را برای توسعه داخلی حفظ کند. انرژی هسته‌ای همچنین کاربردهای گسترده‌ای فراتر از تولید برق دارد که برای پیشرفت علمی و اجتماعی ایران ضروری هستند.
در حوزه پزشکی، ایران از فناوری هسته‌ای برای تولید رادیوداروها استفاده می‌کند که در تشخیص و درمان بیماری‌هایی مانند سرطان نقش کلیدی دارند.
بر اساس گزارش سازمان انرژی اتمی ایران در سال ۲۰۲۳، بیش از ۵۰ نوع رادیودارو تولید شده که سالانه برای درمان بیش از یک میلیون بیمار به کار می‌روند.
در بخش کشاورزی، فناوری پرتودهی هسته‌ای به بهبود مقاومت محصولات در برابر آفات و شرایط سخت محیطی کمک می‌کند، که برای کشوری با چالش‌های اقلیمی مانند کم‌آبی و بیابان‌زایی اهمیت زیادی دارد.
همچنین، انرژی هسته‌ای در فرآیندهایی مانند شیرین‌سازی آب دریا و تولید هیدروژن پاک کاربرد دارد که می‌تواند به حل بحران آب و توسعه انرژی‌های نو کمک کند. این کاربردهای متنوع نشان می‌دهند که نفت، با وجود اهمیتش، نمی‌تواند جایگزین انرژی هسته‌ای در این حوزه‌های تخصصی شود.
تجربه کشورهای دیگر نیز نشان می‌دهد که داشتن منابع نفتی مانع از توسعه انرژی هسته‌ای نیست. ایالات متحده، با وجود ذخایر عظیم نفت و گاز، ۹۰ نیروگاه هسته‌ای فعال دارد که حدود ۲۰ درصد برق این کشور را تأمین می‌کنند. روسیه، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان، بیش از ۳۰ نیروگاه هسته‌ای دارد و به توسعه این فناوری ادامه می‌دهد.
حتی عربستان سعودی، با ذخایر نفتی عظیم، برنامه‌ای برای ساخت ۱۶ راکتور هسته‌ای تا سال ۲۰۴۰ در دست اجرا دارد. این نمونه‌ها نشان می‌دهند که توسعه انرژی هسته‌ای یک تصمیم استراتژیک برای تضمین امنیت انرژی و پیشرفت فناوری است، حتی برای کشورهایی که منابع فسیلی فراوانی دارند.
در حالی که ذخایر نفتی ایران، با طول عمر تخمینی ۱۴۵ سال با نرخ تولید فعلی، منبع ارزشمندی هستند، اما پایان‌پذیرند و نمی‌توانند به‌تنهایی پاسخگوی نیازهای بلندمدت کشور باشند.
با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای انرژی‌های پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، ایران نمی‌تواند از حرکت به سمت منابع انرژی پایدار مانند هسته‌ای غافل بماند.
انرژی هسته‌ای نه‌تنها به کاهش فشار بر منابع نفتی کمک می‌کند، بلکه با فراهم کردن بستری برای پیشرفت علمی، کاهش آلودگی و تقویت استقلال انرژی، آینده‌ای پایدارتر برای ایران رقم می‌زند.
انتهای پیام/
منبع: فارس
