دستیابی نیروی دریایی سپاه به مین‌های ضد زیردریایی، تحولی مهم در سازمان رزم ندسا است که می‌تواند عملیات و تردد زیرسطحی‌های بیگانه در خلیج‌فارس و دریای عمان را با چالش‌های جدی و متفاوتی روبرو کند.
در طول سالها مین های دریایی از سلاح هایی ساده با قابلیت شناوری و رها شدن در آب و ماندن برای مدت طولانی روی سطح، تبدیل به سلاح هایی پیشرفته و هوشمند شده اند و اگر بخواهیم به صورت ساده و کلی نحوه عملکرد یک مین دریایی عادی علیه شناورهای سطحی را مطرح کنیم باید بگوییم که مین مورد نظر بر اساس هدف و مسیر حدودی مورد نظر و در عین حال با محاسبه مسائلی مثل جریان های آبی در منطقه و بحث جز و مد دریا، رها و با برخورد به بدنه هر کشتی منفجر میشد. این روش ساده ترین ابتدایی ترین شکل عملکرد مین های دریایی است.
انواع مختلف مین های دریایی – نمونه سمت راست از گونه پرتاب کننده راکت به سمت هدف است
با پیشرفت علم و توان صنعتی، سیستم های مختلف و متفاوتی برای مین ها در نظر گرفته شد. برای نمونه و در بحث جنگ ضد زیردریایی، مین ها به یک لنگر یا نوعی وزنه سنگین زنجیر شده و در آب رها می شدند. آن وزنه یا لنگر سنگین به عمق مشخصی رسیده و با رسیدن به کف آب، مین در عمق مشخصی قرار می گیرد. برای نمونه در جنگ جهانی دوم برخی از مین های دریایی به همین شکل در فاصله کمی از سطح آب قرار می گرفتند و سیستم فعال سازی صوتی برای آنها تعریف شده بود. معمولا این مین ها با نزدیک شدن شناورهای سنگین با موتورهای قدرتمند و ایجاد سطح بالایی از صدا در زیر آب فعال می شدند.
نمایه ای از وضعیت کار گذاشتن مین ها در عمق های مختلف
در سالهای جنگ سرد و توسعه شدید بحث زیرسطحی ها و جنگ زیر آب، یک شکل جدید از مین های ضد زیردریایی نیز توسعه پیدا کرد. این مدل از مین های دریایی در حقیقت نوعی پرتابه همانند راکت یا اژدر هستند که درون یک محفظه قرار گرفته و معمولا از درون پرتابگر اژدر زیردریایی شلیک شده و در عمق مشخصی از دریا مستقر می شوند و در صورت نزدیک شدن زیردریایی دشمن و بهم ریختن فشار آب و یا دریافت سیگنال صوتی مخصوص زیر سطحی ها، از درون پوشش مورد نظر راکت یا موشک به سمت هدف شلیک می شود.
در حال حاضر مین ها در مدل های مختلف و با مکانیزم های عملکرد گوناگون با قیمت هایی از ۲ الی ۵ هزار دلار تا حتی یک میلیون دلار (!) بسته به نوع طراحی و سیستم های به کار رفته در آنها، قیمت رسمی دارند. نکته مهم در خصوص مین ها این است که با یک سرمایه گذاری بسیار ارزان و در عین حال با یک طراحی ساده و قابلیت تولید انبوه و سریع، ممکن است سطح بسیار گسترده ای از یک منطقه دریایی را برای شناورهای سطحی و زیر سطحی شدیدا نا امن کرد. در مقابل، پروسه شناسایی و پاکسازی مین های دریایی مسئله ای بسیار سخت، خطرناک، زمان و هزینه بر است.
یک مثال ساده، تلاش های نیروی دریایی استرالیا در زمان جنگ اول خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ است. عراقی ها در آن زمان حجم زیادی از مین های دریایی را در مناطق ساحلی کویت و در نزدیکی خطوط ساحلی خود، به آب انداختند و استرالیایی ها برای پاکسازی تنها منطقه ای به مساحت دو کیلومتر مربع، به مدت ۵ ماه درگیر بوده و در این زمان با ۶۰ مین دریایی رو به رو شدند.
ایران و تجربه استفاده از مین های دریایی
دو مورد بسیار شاخص در حوزه استفاده از مین های دریایی توسط نیروی دریایی سپاه در جنگ تحمیلی رخ داد. مورد اول مربوط به روز جمعه، دوم مرداد ماه سال ۱۳۶۶ است. در این روز سوپرتانکر آمریکایی اساس بریجتون در نزدیکی جزیره فارسی با مین برخورد کرد. این شناور که تحت اسکورت شدید نیروی دریایی آمریکا بود، بعد از برخورد با مین دریایی که توسط نیروی دریایی سپاه در منطقه قرار داده شده بود، دچار آسیب جدی شد. این حادثه در آن زمان بازتاب خبری گسترده ای در جهان داشت و عدم توانایی نیروی دریایی آمریکا برای مراقبت از نفتکش ها آن هم در برابر این طیف از تهدید ها را به نمایش گذاشت.
بخش آسیب دیده شناور اساس بریجتون به دلیل برخورد مین
سوراخ ایجاد شده در ناو محافظ آمریکایی ساموئل بی رابرتز به دلیل برخورد مین دریایی
مورد بعدی نیز مربوط به ۲۵ فروردین سال ۱۳۶۷ است. در این روز ناو محافظ آمریکایی ساموئل بی رابرتز در مرکز خلیج فارس با یک مین دریایی برخورد کرد. این انفجار، شکافی به قطر ۵ متر را در بدنه این شناور ایجاد کرد و باعث شد تا به مدت تقریبا یک سال برای تعمیر و آزمایش های مجدد از خدمت خارج شود. اصابت مین مذکور، آسیب شدید خصوصا به بخش موتورخانه این کشتی وارد کرد و در آن زمان هزینه تعمیر این شناور چیزی در حدود ۹۰ میلیون دلار برای ارتش آمریکا خرج تراشید.
مین و استراتژی ضد دسترسی ایران در خلیج فارس
در سالهای بعد از جنگ تحمیلی و با توسعه قدرت بازدارندگی نیروی دریایی سپاه و بحث افزایش حضور نیروهای فرا منطقه ای در خلیج فارس، استراتژی ایجاد محدودیت برای تعرض و مانور قدرت نیروهای بیگانه که به عنوان دکترین ضد دسترسی نیز مطرح می شود در دستور کار نیروی دریایی سپاه قرار گرفت. سیستم های پدافندی، موشک های بالستیک و کروز ضد کشتی، پرنده های بدون سرنشین و البته مین های دریایی بخش های مختلف از پازل این استراتژی در خلیج فارس هستند. اگر به منطقه خلیج فارس دقت کنیم مشاهده می کنیم که وضعیت جغرافیایی این منطقه آنرا به یک محیط مناسب برای مین های دریایی می کند. خلیج فارس یک پهنه دریایی نه چندان بزرگ با یک ورودی و خروجی بسیار کوچک به نام تنگه هرمز است که البته بخش های بسیار کوچکتری از این تنگه برای عبور و مرور شناورهای سنگین، امکانپذیر است.
در خود منطقه خلیج فارس نیز مسیرهای مشخصی برای عبور و مرور کشتی ها قرار دارند و رفتار امواج و بحث جزر و مد دریا نیز به خوبی می تواند برای قرار دادن مین های دریایی در مسیر مناسب به کار برود. در روزهای اخیر سرلشکر سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران در سفری به جزیره بوموسی، از وضعیت آمادگی و یگان های حاضر در این منطقه مهم بازدید کرده و پس از آن، در گفتگو با رسانه ملی ضمن تشریح این آمادگی همیشگی، از برخی ابزار قدرت موجود در نیروی دریایی سپاه یاد می کند که یکی از آنها “وجود مین های ضد زیردریایی” در نیروی دریایی سپاه است.
هرچند سرلشکر سلامی به نوع این مین ها و نحوه عملکرد آنها اشاره نکرده اما وقتی به بحث زیر سطحی ها در خلیج فارس نگاهی داشته باشیم متوجه می شویم که با نصب مین های زیر آبی، کار برای زیردریایی های دشمن بسیار مشکل تر می شود. اصولا محیط زیر آبی خلیج فارس به خاطر جغرافیای خاص و عمق کم آن، محیط خوشایندی برای عملیات و تردد زیر دریایی ها نیست و این مسئله برای زیردریایی های بزرگ اتمی آمریکایی که مدت هاست به این منطقه رفت و آمد دارند مشکل سازتر است و حالا با اضافه شدن مین ها، فضای مانور و عملکرد این شناورها کمتر نیز خواهد شد.
اگر به اطلاعات مربوط به مین های دریایی موجود در کشور نگاهی داشته باشیم، به اسم های مختلفی خواهیم رسید. مین های دریایی سری صدف، سری لنگردار، مین سری MDM-۶ و EM-۵۲ است. سری EM-۵۲ مدلی است که غربی ها ادعا کرده اند ایران در سالهای قبل تهیه کرده و از نوع مین هایی است که در زیر آب قرار گرفته و با نزدیک شدن شناور مورد نظر و تنظیم حساسیت به نوع خاصی از امواج صوتی یا مغناطیسی فعال شده و به سمت هدف، راکت خود را پرتاب می کند.
مین دریایی سری EM-۵۲
مین های دریایی سری MDM ساخت روسیه
مین سری MDM-۶ نیز از گونه های ساخت روسیه است که منابع غربی ادعا کرده اند که توسط ایران تهیه شده و از زیردریایی ها قابلیت پرتاب و مستقر شدن در زیر آب را داشته و می تواند پس از اطلاع از شناور هدف، پرتابه خود را به سمت آنها شلیک کند. سری صدف یکی از مین های ساخت ایران است. ماموریت اصلی دریایی صدف۲، انجام عملیات پدافندی علیه شناورهای سطحی و زیر سطحی دشمن است. این مین، از جمله مین‌های تماسی بوده و در عمق کم و آبهای عمیق در پایین تر از سطح آب قرار می گیرد. مین صدف ۲ دارای دو نیمکره آهنی بوده و دارای چهار شاخک بر روی نیم دایره بالایی و موارد منفجره به وزن ۱۲۰ کیلوگرم در نیمکره پایینی است. حداکثر عمق قابل استفاده مین صدف ۲ در دریا ۱۰۰ متر است ضمن اینکه ماسوره این مین مکانیکی است.
مین دریایی صدف ۲
مین لنگردار نیز توان عملیات در عمق های ۳ تا ۵۰ متری را داشته و دارای بیست کیلوگرم مواد منفجره است. این مین بیشتر از حسگرهای ضربه ای بهره می برد و در صورت برخورد و بروز فشار بر روی مین فعال می شود. البته این مسئله نیز ممکن است که آنچه نیروی دریایی سپاه برای منطقه خلیج فارس آماده کرده باشد به صورت کلی سلاحی متفاوت باشد.
مین لنگردار
با این اوصاف، چه این مین ها از نوع مستقر شونده به صورت ثابت و چه از نوع مین های مجهز به پرتاب راکتی باشند، می توانند یک لایه دفاعی مناسب برای جزایر و سواحل ما در منطقه خلیج فارس ایجاد کنند. فراموش نکنیم که دکترین اصلی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران جلوگیری از بروز درگیری بر پایه بازدارندگی دفاعی است و طبیعتا مین های پنهان نیروی دریایی سپاه در زیر آب های خلیج فارس و البته اشاره سرلشکر سلامی به وجود آنها، صرفا یک سیگنال و اخطار به بیگانگان است چرا که در روزهای اخیر و با حضور زیردریایی اتمی آمریکا در منطقه خلیج فارس یا شایعه حضور زیرسطحی اسراییلی، ارتش و دولت در حال اخراج آمریکا به دنبال ارسال سیگنالی به ایران بود و حالا نیز فرمانده کل سپاه با ارسال سیگنال متقابل به آمریکا، به طور مستقیم اعلام کرده که نیروی دریایی سپاه هم به سیستم های سونار برای کشف اهداف زیر آبی و هم به مین هایی برای نابود کردن زیر سطحی ها دست پیدا کرده است.
انتهای پیام/
منبع: مشرق
